1. Tại sao trẻ cần được định hướng thay vì trách mắng gay gắt?

a. Não bộ trẻ chưa phát triển hoàn thiện

Trẻ em, đặc biệt là dưới 12 tuổi, chưa có khả năng kiểm soát cảm xúc, hành vi và suy luận như người lớn. Thông thường, trẻ gây ra lỗi lầm nhiều khi không phải vì "cố tình", mà chỉ đơn giản vì chưa nhận thức được đúng sai trong hành động của mình.

Phụ huynh nếu trách mắng nặng nề lúc này chẳng khác gì ép trẻ phải hiểu một điều mà chúng chưa sẵn sàng, gây ra tâm lý sợ hãi, tội lỗi hoặc phản kháng. Dần dần sẽ sinh ra tâm lý chống đối cha mẹ, xã hội

b. Trách mắng gay gắt gây ra hậu quả lâu dài cho tâm lý của trẻ

• Trẻ dễ hình thành sự mặc cảm, thiếu tự tin.

• Dẫn đến tâm lý chống đối, nói dối để tránh bị la rầy.

• Mối quan hệ giữa cha mẹ – con cái bị rạn nứt âm thầm theo thời gian.

Vì vậy, thay vì quát mắng, hãy hướng dẫn – giải thích – đồng hành, từ đó giúp trẻ hiểu ra lỗi sai và sẵn sàng sửa đổi.

2. 7 nguyên tắc vàng dành cho ba mẹ khi phải trách mắng con

2.1. Bình tĩnh trước – Hành động sau

Không ai có thể dạy dỗ ai khi đang trong tâm trạng tức giận. Cảm xúc tiêu cực của cha mẹ sẽ khiến lời nói trở thành "vũ khí" làm tổn thương con trẻ. Thay vào đó, hãy:

• Hít sâu, đếm đến 10 trước khi phản ứng.

• Nếu cần, lùi lại một chút thời gian rồi mới nói chuyện với con khi đã bình tĩnh.

2.2. Tách hành vi khỏi con người

Luôn nhớ rằng: Con không xấu – hành vi của con mới là điều cần điều chỉnh.

✅ Nên nói: "Mẹ không đồng ý với việc con ném đồ chơi."

❌ Tránh nói: "Con thật hư! Sao lại như thế hả?"

Việc tách biệt hành vi và con người giúp trẻ không gắn nhãn tiêu cực vào bản thân, đồng thời tiếp nhận lời nhắc nhở một cách nhẹ nhàng hơn.

2.3. Chọn thời điểm phù hợp

Không nên trách mắng trẻ khi:

• Trước mặt người khác (đặc biệt là bạn bè, họ hàng).

• Khi con đang đói, buồn ngủ hoặc mệt mỏi.

• Khi bạn đang bực vì chuyện khác (công việc, vợ/chồng,...)

Một thời điểm lý tưởng là khi không khí gia đình yên ắng, cả bạn và con đều đang thư giãn, ví dụ như sau bữa ăn, trước giờ ngủ.

2.4. Lắng nghe – đặt câu hỏi – gợi mở

Thay vì quy chụp lỗi sai, hãy:

• Lắng nghe lý do con làm điều đó.

• Hỏi nhẹ nhàng: "Con đang nghĩ gì khi làm vậy?" hay "Con có thể kể cho mẹ nghe chuyện gì đã xảy ra không?"

Cách này giúp con rèn luyện tư duy phản biện, học cách phân tích hành vi của chính mình thay vì đổ lỗi.

2.5. Giải thích hậu quả hành vi cho trẻ hiểu

Hãy cho trẻ hiểu rằng mỗi hành vi đều mang lại hậu quả nhất định – cả tích cực và tiêu cực. Ví dụ:

• "Nếu con đánh em, em sẽ buồn và sợ con."

• "Nếu con không làm bài tập, con sẽ không hiểu bài và bị điểm kém."

Việc này giúp trẻ nhìn xa hơn hành vi tức thời, từ đó hình thành nhận thức về trách nhiệm.

2.6. Dạy con cách sửa sai cho hành động mình gây ra

Chỉ ra lỗi sai là chưa đủ – hãy cùng con tìm cách khắc phục:

• "Lần sau nếu con thấy tức giận, con có thể nói với mẹ thay vì ném đồ."

• "Con hãy xin lỗi em và nói con sẽ không làm vậy nữa."

Đây là quá trình chuyển hóa lỗi sai thành bài học thực tế cho trẻ.

2.7. Kết thúc bằng sự kết nối tích cực

Dù có phải trách mắng, cha mẹ nên kết thúc cuộc nói chuyện bằng yêu thương:

• Một cái ôm.

• Một câu khẳng định: "Mẹ yêu con, dù con có phạm lỗi."

Điều này giúp trẻ hiểu rằng: Tình yêu thương không điều kiện luôn ở đó, ngay cả khi con chưa hoàn hảo.

3. Những lỗi sai thường gặp khi cha mẹ trách mắng con

Dùng bạo lực (đòn roi, tát, kéo tay mạnh…)

Ngoài việc bị cấm trong Luật Trẻ em Việt Nam, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng: đòn roi không khiến trẻ ngoan hơn, mà chỉ tạo ra sự sợ hãi – không phải sự thấu hiểu.

So sánh con với người khác

Câu nói kinh điển: "Sao con không được như thằng A, con B..." chính là liều thuốc độc cho lòng tự trọng của trẻ. Nó gieo vào đầu trẻ cảm giác:

• Mình không đủ tốt.

• Ba mẹ không yêu mình như người khác.

Lặp đi lặp lại lỗi cũ của trẻ

Quá khứ là để học, không phải để gặm nhấm. Khi trẻ đã xin lỗi và sửa sai, hãy để quá khứ qua đi, đừng nhắc lại lỗi cũ mỗi lần trẻ phạm sai mới.

4. Ví dụ thực tế: Cách ứng xử trong 3 tình huống thường gặp

Tình huống 1: Bé làm đổ ly nước trong bữa ăn

- Sai: “Con lúc nào cũng hậu đậu! Làm ăn như thế thì sau này ai dám cho con làm gì!”

- Đúng: “Con lỡ tay làm đổ nước rồi. Lần sau con nhớ cẩn thận hơn. Giờ mẹ con mình cùng lau sạch nhé.”

Trẻ học được: Trách nhiệm – Hành động khắc phục – Không sợ sai

Tình huống 2: Bé nói dối về việc làm bài tập

- Sai: “Con mà còn nói dối lần nữa thì đừng trách mẹ! Con học thói xấu của ai đấy hả?”

- Đúng: “Mẹ thấy con nói chưa đúng về việc làm bài. Con có thể nói thật với mẹ, mẹ sẽ không mắng, mẹ chỉ muốn con trung thực.”

Trẻ học được: Tin tưởng – Dám chịu trách nhiệm – Trung thực là điều quý giá

Tình huống 3: Bé đánh bạn khi chơi chung

- Sai: “Con đúng là đứa hung dữ, ai dám chơi với con nữa!”

- Đúng: “Con đánh bạn là không đúng, điều đó khiến bạn đau và buồn. Lần sau con có thể nói con không thích thay vì đánh. Giờ con hãy xin lỗi bạn nhé.”

Trẻ học được: Thấu cảm – Kiểm soát cảm xúc – Cách giao tiếp tích cực

5. Mắng đúng cách – Nền tảng của nuôi dạy con bằng tình yêu

Kỷ luật không phải là sự trừng phạt – mà là sự hướng dẫn có yêu thương.

• Trách mắng đúng cách giúp con tự điều chỉnh bản thân, không vì sợ mà vì hiểu.

• Trẻ lớn lên trong môi trường được cha mẹ lắng nghe – tôn trọng – yêu thương, sẽ tự hình thành lòng tin và đạo đức nội tâm vững vàng.

 Yêu thương không có nghĩa là nuông chiều

Cha mẹ hiện đại cần biết rằng: kỷ luật tích cực không hề mâu thuẫn với yêu thương, mà ngược lại, nó chính là biểu hiện cao nhất của việc nuôi dạy con có trách nhiệm.

Khi bạn biết trách mắng đúng cách, bạn đang dạy con làm người chứ không chỉ "dạy cho chừa".

Từ Nhựa Chợ Lớn – Thông điệp gửi đến các bậc phụ huynh

Tại Vinatoy – Nhựa Chợ Lớn, chúng tôi không chỉ tạo ra những sản phẩm đồ chơi, xe đạp trẻ em chất lượng và an toàn, mà còn mong muốn đồng hành cùng ba mẹ trong hành trình nuôi dưỡng trí tuệ, tâm hồn và nhân cách của trẻ.

🎈 Mỗi món đồ chơi không chỉ là món quà, mà còn là công cụ để trẻ học cách sáng tạo, chia sẻ và phát triển cảm xúc lành mạnh.